W dniu 30 września w Bibliotece Prowincjonalnej oo. Franciszkanów w Gnieźnie odbył się kolejny wykład z cyklu „Dziedziniec historii – spotkania w starym klasztorze”. Jego tytuł – „Gniezno miasto czterech kultur. Losy ludności cygańskiej na ziemi gnieźnieńskiej w XX wieku na pod-stawie materiałów źródłowych przechowywanych w Archiwum Państwowym w Poznaniu Oddział w Gnieźnie”.
Autor – kierownik gnieźnieńskiego Oddziału Marek Szczepaniak, na wstępnie przyznał, że pierwsza część tytułu miała być z jednej strony chwytem marketingowym przyciągającym słuchaczy, z drugiej zaś, intelektualną prowokacją po ukazaniu się w ubiegłym roku publikacji „Gniezno – miasto trzech kultur”. W Gnieźnie na przestrzeni XX wieku oprócz ludności polskiej, niemieckiej i żydowskiej, przebywała również ludność cygańska. Zarówno jej liczba jak i wkład do dziejów i kultury regionu jest nieporównywalny z wkładem pierwszych trzech społeczności, niemniej jednak jej zaistnienie zasługuje również na uwagę historyków i etnografów.
Po omówieniu zawartości źródeł archiwalnych na temat Romów osiadłych i koczujących na terenie powiatu gnieźnieńskiego, autor przedstawił ich dwudziestowieczne dzieje. Pierwsze wzmianki w gnieźnieńskich aktach o podróżujących taborach pojawiają się w 1905 r. Jeszcze przed I wojną światową spotyka się Romów prowadzących w Gnieźnie półosiadły tryb życia. Rodziny zamieszkujące w mieście na stałe pojawiły się w roku 1959. Osoby te mieszkały wówczas w wozach cygańskich ustawionych na peryferiach miasta. W latach następnych postępował proces ewidencji ludności cygańskiej, nakłaniania jej do porzucenia koczowniczego trybu życia i do jej, jak to wówczas ujmowano, „produktywizacji”. Meandry tego procesu były tematem wystąpienia M. Szczepaniaka.
Wykład spotkał się z zainteresowaniem mieszkańców Gniezna i stał się kolejna okazją do popularyzacji zasobu tutejszego archiwum.