Sukcesem zakończyły się zabiegi Archiwum Państwowego w Poznaniu oraz Muzeum narodowego w Poznaniu o wpisanie Dokumentów Powstania Wielkopolskiego na prestiżową Krajową Listę programu UNESCO „Pamięć Świata”. Komitet Krajowy Programu UNESCO Pamięć Świata, wyróżnił w sumie 19 obiektów pochodzących z archiwów, bibliotek, muzeów i instytucji zlokalizowanych w Polsce (Warszawa, Kraków, Wrocław, Poznań, Katowice, Gdynia, Opiniogóra) oraz za granicą (Paryż, Nowy Jork, Chicago).
III edycja wydarzenia miała charakter szczególny ze względu na obchodzoną w 2018 roku setną rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości. Znalazło to odzwierciedlenie pośród wyróżnionych archiwaliów, z których wiele wiąże się z tym przełomowym dla naszego kraju czasem.
Dokumenty Powstania Wielkopolskiego:
Powstanie Wielkopolskie, trwające od grudnia 1918 r. do lutego 1919 r., było zrywem polskich mieszkańców Prowincji Poznańskiej przeciwko Rzeszy Niemieckiej. Domagali się oni powrotu ziem zaboru pruskiego do odradzającej się Rzeczypospolitej. Powstanie, jako jedno z nielicznych w historii Polski, zakończyło się zwycięstwem i miało decydujący wpływ na treść traktatu pokojowego zawartego 28 czerwca 1919 r. w Wersalu, na mocy którego Wielkopolska i część Pomorza zostały odłączone od Rzeszy i przyznane Polsce.
Dokumenty powstania wielkopolskiego to przede wszystkim rozkazy dzienne Dowództwa Głównego Polskich Sił Zbrojnych, podpisane przez majora Stanisława Taczaka, pierwszego dowódcę i głównodowodzącego oraz jego następcę – generała Józefa Dowbor-Muśnickiego. Stanowią część zachowanego w niewielkim fragmencie zespołu archiwalnego z lat 1919–1920 i informują o organizacji polskich sił zbrojnych na terenie byłego zaboru pruskiego, gdzie nadal istniała i prężnie działała administracja niemiecka. Większość tych dokumentów, przechowywana podczas II wojny światowej w Archiwum Rzeszy Kraju Warty w Poznaniu (Reichsarchiv Wartheland Posen), spłonęła w pożarze tej instytucji w końcu stycznia 1945 r.
Rozkazy (171 stron w oprawnej, klejonej teczce) Dowództwa Głównego Sił Zbrojnych są wyjątkowym świadectwem militarnego zorganizowania społeczeństwa Wielkopolski przeciw zaborcy. Można wśród nich znaleźć między innymi informacje dotyczące: podziału na okręgi werbunkowe, sposobu organizacji regularnego wojska (piechoty, karabinów maszynowych, artylerii ciężkiej i polowej, jazdy pionierów, oddziałów telefonicznych i żandarmerii), awansów, zasad zaopatrzenia oddziałów w amunicję i ekwipunek, organizacji sądownictwa wojskowego (wojennego) czy kar w przypadku ucieczki z pola bitwy.
Ważnym dokumentem z Powstania Wielkopolskiego jest również album Powstanie Wielkopolskie 1918-1919 autorstwa Kazimierza Gregera, zawierający 183 zdjęcia dokumentujące wydarzenia związane z odzyskaniem niepodległości i narodzinami II Rzeczypospolitej. Greger był jedynym fotografem utrwalającym te przełomowe momenty historyczne, w związku z czym album ma unikatową wartość historyczną. Na fotografiach uwiecznione zostały osoby najistotniejsze dla powstania wielkopolskiego (m.in. gen. Józef Dowbor-Muśnicki, płk Daniel Konarzewski, gen. Filip Dubiski, płk Juliusz Stachniewicz, płk Julian Lange, ks. Stanisław Adamski, ks. Tadeusz Dykier, Wojciech Korfanty) oraz wydarzenia dziejące się w Poznaniu w pierwszych tygodniach 1919 roku, w czasach, kiedy decydowały się losy polskiej państwowości. Album ze zdjęciami Kazimierza Gregera został darowany Muzeum Historii miasta Poznania (oddział Muzeum Narodowego w Poznaniu) w 1987 roku przez Ignacego Mosia, twórcę i wieloletniego kustosza Muzeum Literackiego Henryka Sienkiewicza w Poznaniu.
Program Pamięć Świata powstał z inicjatywy UNESCO w 1992 r. Jego celem jest utrwalanie wielowiekowego dziedzictwa dokumentacyjnego ludzkości, nie tylko poprzez podejmowanie działań na rzecz jego ochrony, ale też upowszechnianie wiedzy o nim i jak najszersze udostępnianie społeczeństwu.
W wyniku prac Polskiego Komitetu Programu UNESCO Pamięć Świata, w skład którego wchodzą przedstawiciele największych polskich bibliotek, archiwów oraz środowisk naukowych, a któremu dziś przewodniczy Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych dr Wojciech Woźniak, w 2014 r. powstała Polska Lista Krajowa Programu UNESCO Pamięć Świata. Między 28 a 30 września 2018 r. odbędzie się już trzecia edycja tego ważnego wydarzenia.
Co dwa lata Polska Lista Krajowa Programu UNESCO Pamięć Świata zyskuje kolejne wyjątkowe obiekty przechowywane w archiwach, bibliotekach, muzeach i instytutach. Każdy z nich niesie doniosłe znaczenie dla dziejów, kultury i tożsamości naszego kraju. Trzecia edycja Listy została poświęcona zachowanym do dzisiaj świadectwom dążeń niepodległościowych Polaków oraz odradzającego się państwa polskiego po 123 latach niewoli. Obchodzona w 2018 roku setna rocznica odzyskania przez Polskę niepodległości skupiła uwagę członków Komitetu na tym właśnie kontekście. Dlatego wpisami uhonorowano obiekty, które ukazują całe spektrum tamtych wydarzeń i stanowią unikatowe pomniki polskiego dziedzictwa dokumentacyjnego przechowywanego w instytucjach w kraju i za granicą.
W dniu 28 września 2018 roku w Belwederze w Warszawie odbyła się wielka uroczystość przekazania certyfikatów potwierdzających wpisanie najcenniejszych zabytków piśmiennictwa polskiego na Krajową Listę Programu UNESCO „Pamięć Świata”.
W uroczystości tej wzięli udział przedstawiciele najwyższych władz państwowych, władz UNESCO, Archiwów Państwowych, Bibliotek, Muzeów i innych instytucji zlokalizowanych w Polsce oraz za granicą.
Prezydenta RP reprezentował pan Minister Wojciech Kolarski, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego wicepremier Piotr Gliński oraz podsekretarz stanu Magdalena Gawin. Polski Komitet ds. UNESCO reprezentował jego sekretarz prof. Sławomir Ratajski oraz Przewodniczący Polskiego Komitetu Programu UNESCO „Pamięć Świata” i Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych dr Wojciech Woźniak.
Linki:
Strona internetowa krajowej Listy Programu UNESCO Pamięć Świata (Pamięć Polski)
Informacja o Dokumentach Powstania Wielkopolskiego (1918-1919 r.)