Wpisanie Dokumentów Powstania Wielkopolskiego na Krajową Listę programu UNESCO Pamięć Świata, jubileusz setnej rocznicy odzyskania przez Polskę Niepodległości oraz wybuchu Powstania Wielkopolskiego były bardzo dobrym powodem zorganizowania w holu Sejmu RP, pod honorowym patronatem Marszałka Sejmu RP, okolicznościowej wystawy, na której zostały zaprezentowane w ciekawej i interesującej formule, między innymi wybrane rozkazy dzienne Dowództwa Głównego Polskich Sił Zbrojnych w byłym zaborze pruskim oraz wybrane fotografie z albumu Kazimierza Gregera.
Wystawę, pt. „Powstanie Wielkopolskie – rozkaz!. Dokumenty Powstania Wielkopolskiego” można było obejrzeć w holu Sejmu na I piętrze od 19 do 25 listopada. Od 28 listopada br. wystawę tę będzie można zobaczyć w Poznaniu w holu Wielkopolskiego Urzędu Wojewódzkiego, natomiast w 2019 roku zaplanowano „objazd” wystawy do kilku wybranych ośrodków na terenie Wielkopolski i kraju.
21 listopada 2018 r. w holu głównym Sejmu odbyło się uroczyste otwarcie wystawy prezentującej materiały archiwalne dotyczące Powstania Wielkopolskiego.
Podczas uroczystości poseł Witold Czarnecki odczytał list Marszałka Sejmu Marka Kuchcińskiego, natomiast dr Paweł Pietrzyk z MKiDN odczytał list Wiceprezesa Rady Ministrów, Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. Piotra Glińskiego. Marszałek Sejmu Marek Kuchciński w liście podkreślił, że Powstanie Wielkopolskie to „zryw, który zakończył się wspaniałym zwycięstwem. Ziemia Wielkopolska i Pomorze powróciły do Macierzy”.
W wydarzeniu uczestniczyli między innymi: p.o. Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych Ryszard Wojtkowski, Zastępca Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych dr Henryk Niestrój, Dyrektor Departamentu Organizacji i Udostępniania NDAP Maciej Gajewski, Dyrektor Archiwum Państwowego w Poznaniu Henryk Krystek, Wojewoda Wielkopolski Zbigniew Hoffmann, Zastępca Dyrektora Departamentu Mecenatu Państwa MKiDN Paweł Pietrzyk oraz parlamentarzyści, przedstawiciele Kancelarii Prezydenta
i Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Archiwum Państwowe w Poznaniu przechowuje w swoim zasobie „Dokumenty Powstania Wielkopolskiego”, w tym m.in. rozkazy dzienne Dowództwa Głównego Sił Zbrojnych w byłym zaborze pruskim z okresu Powstania Wielkopolskiego 27 XII 1918
– 16 II 1919 r., które to powstanie wraz z trzema Powstaniami Śląskimi zdecydowało o połączeniu terenów Wielkopolski oraz części Pomorza i Śląska z resztą Polski. Rozkazy te są częścią zachowanego w niewielkim fragmencie zespołu archiwalnego Dowództwo Okręgu Generalnego w Poznaniu z lat 1919-1920 i informują o organizacji polskich sił zbrojnych na terenie byłego zaboru pruskiego w czasie, gdy mimo zakończenia I wojny światowej w listopadzie 1918 r. i klęski wojennej Niemiec oraz powstania niepodległego państwa polskiego na terenie byłych zaborów rosyjskiego i austriackiego, ziemie zaboru pruskiego nadal należały do Rzeszy i nadal na tym terenie istniała i prężnie działała administracja niemiecka. Archiwalia te są nielicznymi zachowanymi źródłami historycznymi z okresu odzyskiwania przez Polskę niepodległości w latach 1918-1919, gdyż bardzo wiele z nich spłonęło w styczniu 1945 r. wraz z gmachem Archiwum Rzeszy Kraju Warty w Poznaniu (Reichsarchiv Wartheland Posen).
Muzeum Historii Miasta Poznania, Oddział Muzeum Narodowego w Poznaniu posiada w swoich zbiorach Album z fotografiami autorstwa Kazimierza Gregera z 1919 r. Album zawiera 183 fotografie w formacie pocztówkowym (8,7×13,9 cm) umieszczone na 24 tekturowych kartach. Greger był jedynym fotografem utrwalającym przełomowe momenty historyczne, w związku z czym album ma unikatową wartość historyczną. Fotografie przedstawiają uroczystości na pl. Wilhelmowskim (ob. Wolności) 26 stycznia 1919 r., m.in. mszę polową, przysięgę wielkopolskiego wojska, wręczenie chorągwi, defiladę wojskową; 23 lutego 1919 r. – przegląd Straży Ludowej przez gen. Dowbora-Muśnickiego i 1 marca 1919 r. – przyjazd Misji Koalicyjnej do Poznania (m.in. powitanie na dworcu i uroczystości przed Ratuszem). Wiele z tych fotografii ilustruje konkretne wydarzenia historyczne, o których mówią wspomniane rozkazy wojskowe. Na fotografiach uwiecznione zostały osoby najistotniejsze dla powstania wielkopolskiego (m.in. gen. Józef Dowbor-Muśnicki, płk Daniel Konarzewski, gen. Filip Dubiski, płk Juliusz Stachniewicz, płk Julian Lange, ks. Stanisław Adamski, ks. Tadeusz Dykier, Wojciech Korfanty) oraz wydarzenia dziejące się w Poznaniu w pierwszych tygodniach 1919 roku, w czasach, kiedy decydowały się losy polskiej państwowości. Album ze zdjęciami Kazimierza Gregera został darowany Muzeum Historii miasta Poznania (oddział Muzeum Narodowego w Poznaniu) w 1987 roku przez Ignacego Mosia, twórcę i wieloletniego kustosza Muzeum Literackiego Henryka Sienkiewicza w Poznaniu.
Partnerem wiodącym projektu jest Archiwum Państwowe w Poznaniu, które we współpracy z Muzeum Historii Miasta Poznania przygotowało wybór materiałów
i merytoryczny scenariusz wystawy. Kuratorkami wystawy są Pani Zofia Wojciechowska – st. kustosz Archiwum Państwowego w Poznaniu oraz Pani dr Magdalena Mrugalska-Banaszak
– kierownik Muzeum Historii miasta Poznania. Projekt aranżacji wystawy został przygotowany przez plastyka – grafika, Pana Wawrzyńca Kozickiego, posiadającego doświadczenie i bogaty dorobek w realizacji tego rodzaju projektów ekspozycyjnych. Zasadniczą część kosztów zorganizowania wystawy pokryło Archiwum Państwowe w Poznaniu ze środków otrzymanych od Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych i ze środków własnych. Znaczącego i bardzo wymiernego wsparcia finansowego udzieliła Firma TORPOL SA z Poznania. W sposób szczególny należy podkreślić, iż Wojewoda Wielkopolski i jego przedstawiciele, jako pomysłodawcy projektu, udzielili wyjątkowo skutecznej pomocy w uzyskaniu zgody
i patronatu honorowego Marszałka Sejmu RP. Również bardzo aktywnie uczestniczyli we współkoordynowaniu działań organizacyjnych i merytorycznych związanych z przygotowaniem samej wystawy, katalogu oraz imprez towarzyszących.
Archiwum Państwowe w Poznaniu, jako jeden z organizatorów ww. wydarzenia, składa podziękowania Panu Markowi Kuchcińskiemu, Marszałkowi Sejmu RP, zarówno za patronat honorowy, jak i wyrażenie zgody na zorganizowanie wystawy w holu Sejmu. Przy tej okazji bardzo dziękujemy za wszechstronną pomoc Panom Dyrektorem Biblioteki Sejmowej, Panu dr Wojciechowi Kulisiewiczowi i Panu dr Błażejowi Popławskiemu.
Słowa wdzięczności kierujemy także pod adresem Pana Zbigniewa Hoffmanna, Wojewody Wielkopolskiego i pod adresem Pana Przemysława Terleckiego, Pełnomocnika Wojewody Wielkopolskiego ds. Obchodów 100 Rocznicy Odzyskania Niepodległości i 100 Rocznicy Wybuchu Powstania Wielkopolskiego. Dzięki ich, wspomnianej wyżej, pomocy
i wielkiemu zaangażowaniu oraz wyjątkowej przychylności, niniejszy projekt wystawienniczy został zrealizowany z powodzeniem.
Podziękowania składamy na ręce Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych, a zarazem Przewodniczącego Komitetu Krajowego Programu UNESCO Pamięć Świata. Nie mniej serdecznie dziękujemy Panu Prof. Sławomirowi Ratajskiemu, Sekretarzowi Generalnemu Polskiego Komitetu ds. UNESCO. To dzięki pozytywnej, a jakże przez nas oczekiwanej, decyzji Komitetu, nasze zabiegi nie tylko zakończyły się sukcesem, ale co znacznie ważniejsze, umieszczenie „Dokumentów Powstania Wielkopolskiego” na Krajowej Liście UNESCO przyczynia się pewnością do jeszcze bardziej dynamicznego propagowania wiedzy na ten temat zarówno w środowisku regionalnym, jak i na arenie krajowej i międzynarodowej.
W sposób szczególny pragniemy podziękować Kuratorkom wystawy, Pani kustosz Zofii Wojciechowskiej z Archiwum Państwowego w Poznaniu oraz Pani dr Magdalenie Mrugalskiej – Banaszak, kierownik Muzeum Historii Miasta Poznania. Jesteśmy Paniom wdzięczni na przygotowanie scenariusza wystawy, za wybór materiałów zarówno z Archiwum, jak i z Muzeum.
Na koniec słowa podziękowania kierujemy pod adresem zespołu montującego wystawę w Sejmie. Pan Maciej Pietrowicz i Pan Adam Projs z Archiwum Państwowego, pod artystycznym nadzorem Pana Wawrzyńca Kozickiego i Pana Macieja Janowicza, wykonali „dzieło” które mogliśmy podziwiać w Sejmie, a od 28 listopada 2018 r. w holu Wielkopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Poznaniu.