Fotorelacja z XI spotkania z cyklu Popołudnie z dokumentem „100 lat niepodległości. 100 rocznica powstania wielkopolskiego”
XI „Popołudnie z dokumentem” rozpoczęło się 23 listopada 2018 r. przed gmachem Archiwum Państwowego w Poznaniu o godz. 13.00 otwarciem wystawy plenerowej „Pierwsze dni niepodległości”. Wśród gości obecni byli: dr Henryk Niestrój, zastępca Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych, prof. Grzegorz Nowik – z Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku, o. dr Michał Baranowski, sekretarz kapituły Zgromadzenia Franciszkanów Konwentualnych w Poznaniu, Maciej Gajewski, dyrektor Departamentu Organizacji i Udostępniania NDAP, przedstawiciele muzeów poznańskich (Archeologicznego, Niepodległości, Wojskowego), dr hab. Rafał Reczek, dyrektor IPN Oddział w Poznaniu, Tadeusz Musiał – Prezes Zarządu Głównego Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego, Wawrzyniec Wierzejewski – Prezes Zarządu Oddziału Wielkopolskiego Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego oraz członkowie Towarzystwa Heraldyczno-Genealogicznego w Poznaniu.
Wystawa została opracowana przez dr Emila Noińskiego, prof. Grzegorza Nowika i mgr Łukasza Wieczorka. Wystawie towarzyszyła publikacja wydana przez Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. Kilkanaście plansz przedstawia różne regiony ziem polskich w latach 1918-1921: Zakopane, Podhale, Śląsk Cieszyński, Kraków i Małopolskę Zachodnią, Lwów i Galicję Wschodnią, Lublin, Warszawę, Wilno, Poznań i Wielkopolskę, Chełmszczyznę, Wołyń i Podole, Górny Śląsk, Kujawy i Pomorze, Powiśle, Warmię i Mazury, Wilno i Litwę Środkową. Wystawę kończą traktaty sankcjonujące przebieg granic (traktaty podpisane w Wersalu, Rydze, Trianon i Saint Germain-en-Laye).
Następnie goście przeszli na Stary Rynek do ratusza. Tu spotkanie rozpoczęło się od muzycznego akcentu: pieśń „Wojenko, wojenko” zagrał na fortepianie dr Przemysław Wojciechowski – moderator spotkania. Wszystkich obecnych przywitała dr Magdalena Mrugalska – Banaszak, kierownik Muzeum Historii Miasta Poznania. Później głos zabrał Henryk Krystek, dyrektor Archiwum Państwowego w Poznaniu, zaś po nim dr Henryk Niestrój, zastępca Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych, który przypomniał, iż Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych dr Wojciech Woźniak i dyrektor Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku Robert Supeł podpisali porozumienie o współpracy partnerskiej. Efektem wspólnych działań jest właśnie wystawa „Pierwsze dni niepodległości”. Wystawa ta była już prezentowana w Lublinie, Krakowie, Warszawie, Bielsku-Białej, a obecnie znajduje się w Poznaniu.
Prof. dr hab. Grzegorz Nowik z Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku wygłosił ciekawy referat pt. „Pierwsze dni niepodległości”. Skupił się na codziennym życiu Polaków w Odrodzonej Polsce, która stanowiła w 1918 r. mozaikę ziem i regionów. Obowiązywały w nich różne systemy miar i wag, inne były skale map, różne były szerokości torów kolejowych, odmienne były systemy monetarne i bankowe, a także prawo. Wskazał na to, że głównym spoiwem były wówczas: polska mowa, świadomość, tradycja i kultura narodowa oraz religia.
Po wykładzie prof. G. Nowika wystąpił duet z Teatru Muzycznego w Poznaniu. Anna Lasota
i Mirosław Kin zaśpiewali wiązankę pieśni żołnierskich z czasów I wojny światowej. Na koniec zebrani usłyszeli przepiękną pieśń pt. „Pamięć”.
Kolejnym prelegentem był dr hab. Olaf Bergmann z Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości w Poznaniu. Przedstawił referat: „Społeczeństwo wielkopolskie w przededniu Powstania Wielkopolskiego i jego organizacja”, wskazując na organizacje paramilitarne oraz pracę organiczną Wielkopolan jako filary walki o granice z Niemcami.
Po przerwie i poczęstunku w Sali Królewskiej Henryk Krystek, dyrektor Archiwum Państwowego w Poznaniu przedstawił Dokumenty Powstania Wielkopolskiego na Krajowej Liście programu UNESCO „Pamięć Świata”. Nawiązał do uroczystości wręczenia certyfikatów wpisu na III edycję Polskiej Listy Krajowej Programu UNESCO, która odbyła się w Belwederze 28 września br. Wówczas certyfikaty otrzymało 19 instytucji z kraju i zagranicy. Archiwum Państwowe w Poznaniu otrzymało go dla rozkazów dziennych Dowództwa Głównego Polskich Sił Zbrojnych, podpisanych przez mjr Stanisława Taczaka oraz gen. Józefa Dowbór-Muśnickiego. Rozkazy te można było obejrzeć w oryginale – w gablocie wystawionej w Sali Renesansowej ratusza. Dyrektor H. Krystek na zakończenie zaprosił również wszystkich do odwiedzenia innych wystaw poświęconych Powstaniu Wielkopolskiemu, przy których organizacji brali udział poznańscy archiwiści: „Wielkopolanie ku Niepodległej – w stulecie zwycięskiego powstania 1918-1919” (wystawa – instalacja objazdowa otwarta 9 listopada na Starym Rynku przed Odwachem z inicjatywy Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości w Poznaniu), „Ku Niepodległej. Nasi antenaci na drodze do niepodległości” (wystawa otwarta 16 listopada w gmachu Archiwum Państwowego w Poznaniu) oraz „Powstanie Wielkopolskie – rozkaz!” (wystawa otwarta 21 listopada w Sejmie RP w Warszawie).
Następnie głos zabrała dr Magdalena Mrugalska – Banaszak z Muzeum Historii Miasta Poznania, która przedstawiła prezentację multimedialną ukazującą zawartość Albumu fotografii Kazimierza Gregera „Powstanie wielkopolskie 1918-1919”. Album ten także otrzymał certyfikat UNESCO. Zawiera 183 zdjęcia przedstawiające osoby i wydarzenia związane z powstaniem w Wielkopolsce w 1919 r. Przypomniała też postać K. Gregera i dzieje jego zakładu fotograficznego w Poznaniu.
Mgr Justyna Żarczyńska z Muzeum Historii Miasta Poznania pokazała nieznane zdjęcia Poznania w przededniu powstania wielkopolskiego (z przełomu XIX i XX w.) i wskazała na fakt szybkiego rozwoju miasta po zburzeniu murów pruskich bram wjazdowych. Pokazała także jakie osiągnięcia w różnych dziadzinach przemysłu, rolnictwa, nauki i sztuki zaprezentowano podczas Powszechnej Wystawy Krajowej w 1929 r. w Poznaniu. J. Żarczyńska zaprosiła również osoby zainteresowane do zwiedzenia wystawy “Narodziny nowoczesnego miasta. Poznań w latach 1918-1929”, której jest kuratorem. Wernisaż odbył się 18 listopada br. w ratuszu.
Na zakończenie dyrektor Henryk Krystek podziękował wszystkim za obecność, prelegentom za ciekawe wystąpienia, artystom za śpiew i wręczył im na pamiątkę książkę prof. Mariana Olszewskiego „Powstanie Wielkopolskie 1918-1919” (wyd. IPN w Poznaniu, 2018).
Głos zabrała jeszcze kustosz Alina Sokołowska z Wielkopolskiego Muzeum Wojskowego. Przypomniała, że pierwsze muzeum o charakterze wojskowym w Poznaniu powstało 9 maja 1919 r. i istniało do 1939. Nosiło nazwę: Wielkopolskie Muzeum Wojska. Powołał je do życia Józef Dowbor-Muśnicki, a uroczyście otworzył Józef Piłsudski 27 października 1919 r. podczas pierwszej wizyty w Poznaniu. Placówka funkcjonowała przy Alejach Marcinkowskiego 7, obok Muzeum Narodowego. 22 kwietnia 1923 r. placówkę przeniesiono do zabudowań wojskowych przy ul. Powstańców Wielkopolskich (wówczas Artyleryjskiej), gdzie stworzono lepsze warunki ekspozycyjne. Ponownego otwarcia, dokonali gen. dyw. Kazimierz Raszewski i prymas Edmund Dalbor. Była to druga wojskowa placówka muzealna w Polsce, po muzeum w Warszawie. A. Sokołowska zaprosiła wszystkich na wystawy i wykłady organizowane w Wielkopolskim Muzeum Wojskowym.