Akta Braci Czeskich i Księga Henrykowska to polskie propozycje na Listę “Pamięć Świata” UNESCO – zdecydował obradujący 10 marca w Warszawie Polski Komitet Programu “Pamięć Świata” UNESCO, któremu przewodniczy Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych prof. Władysław Stępniak.
Akta Braci Czeskich to unikatowe źródła naukowe do dziejów protestantyzmu w Europie. Szczególny przykład kontestacji religijnej u progu nowożytnych czasów i wyjątkowej tolerancji religijnej w Rzeczpospolitej XV-XVI w., gdzie wyznawcy kościoła Braci Czeskich znaleźli azyl i możliwość godnego życia na początku XVI w.
Główna część zbioru znajduje się w Archiwum Państwowym w Poznaniu. W aktach znajdują się 92 dokumenty przywiezione z Czech, korespondencja z lat 1557-1828, rękopisy, traktaty i opracowania informujące o działalności senioratu kościoła, akta gmin wyznaniowych, spuścizny wybitnych przedstawicieli z XVII-XVIII w., spisy akt i repertoria. Szczególnie istotna jest korespondencja w sprawach religijnych ze wszystkimi ośrodkami protestantyzmu w Europie. Akta zawierają cenne informacje do historii i pozycji kościołów protestanckich w Polsce, prób ich zjednoczenia, aktywności politycznej oraz wartości intelektualnych i twórczych, jakie reprezentowały parafie protestanckie.
Część zbioru udostępniana w kolekcji Wielkopolskiej Biblioteki Cyfrowej
Księga Henrykowska jest jednym z najcenniejszych eksponatów znajdujących się w zbiorach wrocławskiego Muzeum Archidiecezjalnego. To powstała w drugiej połowie XIII w. kronika opactwa cystersów w Henrykowie na Dolnym Śląsku. Księga jest spisana po łacinie, jednak w jej treści znajduje się zdanie uważane za najstarsze zapisane w języku polskim: “Day ut ia pobrusa, a ti poziwai”, które w wyniku transkrypcji można zapisać: “Daj, ać ja pobruszę, a ty poczywaj”. Miało ono zostać wypowiedziane przez osiadłego na Dolnym Śląsku czeskiego rycerza Boguchwała do żony, gdy ta mełła ziarno na ręcznych żarnach.
Lista “Pamięć Świata” UNESCO to powstały w 1992 r. rejestr zabytków o charakterze dokumentacyjnym – rękopisów, druków czy dokumentów audiowizualnych. Na Listę wpisywane są zabytki o znaczeniu historycznym lub cywilizacyjnym. Lista obejmuje ok. 300 dokumentów, w tym dwanaście reprezentujących polskie dziedzictwo. Znajdują się na niej m.in. autograf dzieła Mikołaja Kopernika “De revolutionibus” przechowywany w Bibliotece Jagiellońskiej, rękopisy Fryderyka Chopina znajdujący się w zbiorach Biblioteki Narodowej i Towarzystwa im. Fryderyka Chopina w Warszawie, czy podziemne archiwum getta warszawskiego (tzw. Archiwum Ringelbluma), przechowywane w Żydowskim Instytucie Historycznym.
Decyzja o tym, czy polskie propozycje zostaną wpisane na Listę zapadnie w połowie 2015 roku, ponieważ lista rozszerzana jest w cyklu dwuletnim, a ostatnich wpisów dokonano w 2013 roku.