Archiwum Państwowe w Poznaniu i Stowarzyszenie Archiwistów Polskich – Zarząd Oddziału w Poznaniu, mają zaszczyt zaprosić Państwa na wystawę pt.
„Ku Niepodległej. Nasi przodkowie na drodze do niepodległości”
zorganizowaną przez Archiwum Państwowe w Poznaniu przy współpracy Stowarzyszenia Archiwistów Polskich, z pamiątek rodzinnych poznańskich archiwistów w celu uczczenia 100-lecia odzyskania Niepodległości i wybuchu Powstania Wielkopolskiego.
Otwarcie wystawy odbędzie się w piątek 16 listopada 2018 r. o godz. 13.00 w Archiwum Państwowym w Poznaniu, ul. por. Janiny Lewandowskiej 41/43.
Wystawa prezentowana będzie do 28 lutego 2019 r. w holu Archiwum w godzinach pracy, tj. od poniedziałku do piątku od godz. 9.00 do 18.30.
Kuratorami wystawy są: Pani Anna Maliszewska, Pani Elżbieta Rogal, Pani Grażyna Zaliwska i Pan Adam Ignaczak.
Informacje o wystawie przygotowała Pani kierownik Elżbieta Rogal.
11 listopada 2018 to punkt kulminacyjny obchodów 100–lecia odzyskania Niepodległości w Polsce; dla nas Poznańczyków dniem najważniejszym będzie jednak 27 grudnia 2018 roku – setna rocznica wybuchu Powstania Wielkopolskiego. Tak rozłożone w czasie uroczystości uzmysławiają nam, że odzyskanie niepodległości to był proces, w który zaangażowanych było wiele pokoleń Polaków. Każde powstanie, bowiem można zaliczyć do kamieni milowych tej najdłuższej drogi do niepodległości.
Przygotowując się do obchodów 100-lecia odzyskania Niepodległości oraz wybuchu Powstania Wielkopolskiego Archiwum Państwowe w Poznaniu odstąpiło od tradycji prezentowania materiałów przechowywanych w zasobie, ilustrujących kolejne rocznice. Uznaliśmy, że specjalna okazja wymaga odmiennego sposobu uczczenia tych znamienitych rocznic.
Archiwiści – to kustosze i strażnicy pamięci narodowej. Kustoszami pamięci staliśmy się nieprzypadkowo, prawdopodobnie w większości nasz los zawodowy został zdeterminowany przez dzieje naszych przodków. Postanowiliśmy, zatem, że należy oddać hołd naszym antenatom, którym dane było spełnić marzenia pięciu pokoleń Polaków – doczekać a raczej wywalczyć samodzielne Państwo. Już w 2014 w trakcie obchodów 100-lecia wybuchu I wojny światowej stwierdziliśmy, że wybuch wielkiej wojny to wybuch najdłuższego powstania, które doprowadziło do odzyskania niepodległości. Na odzyskanie Niepodległości pracowały kolejne pokolenia przez cały okres zaborów, lecz to pokolenie naszych dziadków i pradziadków doczekało, a przede wszystkim wywalczyło Niepodległą. Walka o odzyskanie suwerennego państwa toczyła się w wielu obszarach. Wybuch I wojny poprzedzony był licznymi działaniami konspiracyjnymi, uczestnicy bratobójczych walk na frontach I wojny światowej są jak najbardziej w naszym mniemaniu „ojcami naszej Niepodległości”.
Pierwszym etapem przygotowania wystawy, był apel do pracowników Archiwum Państwowego w Poznaniu o dostarczenie pamiątek i dzielenie się informacjami na temat uczestnictwa przodków w działaniach niepodległościowych. Zaoferowano nawet przeprowadzenie kwerend w zasobie, potwierdzających przechowywane w rodzinie przekazy. Granice chronologiczne materiałów nie zostały ściśle określone. Poproszono również o przynoszenie zdjęć, które przedstawiałyby opisywane osoby. Zakładaliśmy, że zdjęć z początku XX wieku może być niewiele, a chcieliśmy każdego uczestnika przedstawić, uznaliśmy więc, że zdjęcie może pochodzić z każdego okresu życia. Odeszliśmy również od zasady bezpośredniego pokrewieństwa tak, więc prezentujemy nie tylko naszych wstępnych, ale także innych krewnych i powinowatych.
Nie ma wśród naszych antenatów postaci z pierwszych stron gazet, wielkich dowódców, pierwszoplanowych bohaterów opisywanych w literaturze. Nasi przodkowie byli szarą masą żołnierską, bez, której wysiłku nawet najbardziej genialny dowódca niewiele by zdziałał. Tym bardziej zasadne wydało się nam, aby w 100-lecie odzyskania Niepodległości oddać hołd szerzej nieznanym, członkom naszych rodzin, którzy na początku ubiegłego wieku czynnie zaangażowani byli w niepodległościowy czyn.
Na wystawie prezentujemy 20 postaci, tyle materiałów udało się uzyskać od pracowników Archiwum Państwowego w Poznaniu. Poprzez przedstawienie tych postaci pragniemy złożyć hołd wszystkim uczestnikom walk o Niepodległość.
Jak przystało na Wielkopolskę bohaterowie naszej wystawy to żołnierze wielkiej wojny, którzy z różnych powodów nie brali udziału w powstaniu (rany, niewola itd.), ale też zaprawieni w boju frontowcy – powstańcy.
Galerię postaci otwierają dowódcy kompani. Mjr. Tadeusz Geoetzendorf-Grabowski – uczestnik I wojny światowej na froncie w Rumunii; w Powstaniu Wielkopolskim twórca i dowódca kompanii wągrowieckiej, (który doczekał się w Wągrowcu ulicy swego imienia). Kapitan Stanisław Pluciński, wielokrotnie ranny uczestnik walk na froncie zachodnim, kończący I wojnę w stopniu sierżanta, po powrocie z frontu organizator i dowódca kompanii żnińskiej. W kompanii wągrowieckiej służyli kolejni bohaterowie naszej wystawy Józef Sytlak i Henryk Kronhelm. Wolnej Polski nie doczekało dwóch żołnierzy Wielkiej Wojny: Antoni Kujawski poległy 27 marca 1915 r. na froncie wschodnim przy granicy z Litwą oraz Wincenty Szmytkowski, który zginął na polu walki powstania 20 stycznia 1919 r. Z kompanią wrzesińską na teren zajadłych walk na froncie północnym powstania udali się Tomasz Szmytkowski i Jan Ziętek. Uczestnikiem walk o Wrześnię, Gniezno i Mogilno w składzie kompanii miłosławskiej w powstaniu był z kolei inny weteran wielkiej wojny Wacław Zawacki. Ludwik Zimny powstaniec z kompanii grodziskiej, toczył ciężkie walki pod Zbąszyniem, Kopanicą i Kargową. Izydor Dudarski również weteran I wojny na froncie zachodnim wraz z kompanią kwilecką walczył na froncie północnym. Rodowici poznaniacy w gronie bohaterów wystawy to Jan Łajdyk, walczący w Powstaniu w składzie Kompanii Bezpieczeństwa w Poznaniu oraz Antoni Klimecki, biorący udział w walkach pod Prezydium Policji i zdobywaniu Ławicy.
Żołnierzami Wielkiej Wojny, którym nie dane było walczyć w powstaniu z powodu ran są Jan Konstancjusz Jankowski, walczący na froncie wschodnim, jeniec rosyjski, kończący I wojnę na froncie zachodnim; Józef Czarnecki weteran frontu zachodniego i wschodniego leczony w szpitalu wojennym w Szczecinie; Wacław Cichocki, trzykrotnie ranny żołnierz spod Verdun oraz poznaniak Stanisław Szarzyński. Najbardziej egzotyczną i najdalszą drogę do niepodległej Ojczyzny miał Jan Dolatowski, walczący w składzie Levantenkorps w Palestynie, koniec wojny zastał go w niewoli angielskiej.
Szczególnymi bohaterami wystawy są dwie osoby starsze o pokolenie od reszty uczestników. Andrzej Styza, rocznik 1861 działacz społeczny w powiecie chodzieskim w powstaniu wielkopolskim brał udział z bronią w ręku. Natomiast Franciszek Sytlak, pięćdziesięcioletni w 1918, działacz niepodległościowy był delegatem z powiatu żnińskiego na Polski Sejm Dzielnicowy w Poznaniu.
Podstawą wystawy są zdjęcia z różnego okresu życia naszych bohaterów i ich biogramy. Prezentujemy również kilka oryginalnych stuletnich zdjęć. Inne eksponaty to dyplomy potwierdzające udział w powstaniu, zaświadczenia z Biura Historycznego, odznaczenia czy też legitymacje odznaczeń.
Przygotowana ekspozycja jest hołdem nie tylko dla naszych, wymienionych wyżej antenatów (działalność, których udało się, choć w minimalny sposób udokumentować), ale dla całego pokolenia naszych dziadków i pradziadków, których czyny i nazwiska z powodu naszej trudnej i skomplikowanej historii zostały zapomniane.